W młodej skórze właściwej występują nienaruszone, ściśle upakowane, dobrze zorganizowane i liczne fibryle kolagenowe. Z kolei w starej są pofragmentowane, zdezorganizowane i rzadkie. Istnieje co najmniej 28 typów kolagenu, chociaż dla struktury i funkcji skóry kluczowe znaczenie mają typ I, III, IV.
dr Marta Roth o stymulatorach na bazie kolagenu
Absolwentka Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologicznym Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, dyplomowany lekarz medycyny estetycznej – ukończyła studia podyplomowe na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Należy do American Academy of Aesthetic Medicine oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging.
Jakie procesy zachodzą w starzejącej się skórze i co będzie celem dla terapii przeciwstarzeniowych?
Starzenie się skóry jest konsekwencją naturalnych zmian fizjologicznych oraz zmian wywołanych na skutek czynników środowiskowych, takich jak chociażby promieniowanie UV. Te dwie formy starzenia są synergicznie odpowiedzialne za utratę elastyczności, zwiększoną szorstkość i suchość, nieregularną pigmentację i zmarszczki. Prawie wszystkie te zmiany skórne są bezpośrednio związane z kolagenem, który w skórze jest białkiem przeważającym (stanowi aż 90 proc. wszystkich struktur białkowych tej tkanki) i jest w stanie zapewnić jej wytrzymałość i integralność strukturalną. Z wiekiem następują zmiany w wyglądzie fibryli kolagenowych. W młodej skórze właściwej występują nienaruszone, ściśle upakowane, dobrze zorganizowane i liczne. Z kolei w starej włókienka kolagenowe są pofragmentowane, zdezorganizowane i rzadkie. Istnieje co najmniej 28 typów kolagenu, chociaż dla struktury i funkcji skóry kluczowe znaczenie mają typ I, III, IV. Kolagen typu I jest dominującą formą kolagenu w skórze. Utrzymuje jej strukturę, nadaje siłę mechaniczną i wspiera regenerację. Typ III występuje głównie w górnej warstwie skóry właściwej, a jego ilość znacząco maleje z wiekiem. Zostaje on stopniowo zastępowany kolagenem typu I, co jest jednym z powodów, dla których skóra staje się mniej elastyczna i bardziej podatna na odkształcenia. Typ IV znajduje się głównie w błonach podstawnych, które oddzielają naskórek od skóry właściwej. Odgrywa ważną rolę w przyczepności komórek naskórka do skóry właściwej oraz w procesach regeneracyjnych i gojeniu ran. Kolagen jest wytwarzany przez fibroblasty, więc to one będą głównym celem terapii biostymulujących.
Jak często w codziennej pracy z pacjentami używa pani biostymulatorów tkankowych? Z jakimi innymi metodami odmładzania je pani łączy?
Biostymulatory pobudzają naturalne procesy regene- racyjne organizmu, przyspieszając produkcję kolagenu i elastyny. Stosuję je bardzo często samodzielnie, a także w terapiach łączonych. W zależności od celu terapii takie połączenia mogą pomóc w przyspieszeniu regeneracji skóry, poprawie jej struktury, redukcji zmarszczek, usuwaniu blizn czy przywracaniu objętości twarzy, a także wpłynąć na intensyfikację i trwałość efektów. Ważne jest, by dobór zabiegów był dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i jego oczekiwań. Często podając biostymulatory, wykonuję w tym samym czasie powierzchowne peelingi chemiczne oraz zabieg mezoterapii igłowej, dzięki której można wprowadzić do skóry dodatkowe substancje aktywne, jak witaminy, minerały, aminokwasy czy kwas hialuronowy. Niejednokrotnie biostymulację łączę (zachowując odpowiedni odstęp czasowy, bo nie wszystkie substancje są termostabilne) z zabiegiem wykorzystującym technologię podczerwieni, by jeszcze mocniej stymulować głębsze warstwy skóry, obkurczać włókna kolagenowe i pobudzać ich produkcję, a także z zabiegami uszkadzającymi skórę, jak mikronakłuwanie czy lasery, co poprawia strukturę skóry i efektywność zabiegu zwłaszcza w leczeniu blizn czy rozstępów. Zawsze należy podkreślić, że efekty tego typu zabiegów są stopniowe, ponieważ proces tworzenia kolagenu i jego reorganizacji w skórze wymagają czasu, nawet kilku miesięcy.
W jakich przypadkach sięga pani po RH kolagen?
Wykazano, że zastosowanie biostymulatora opartego na rekombinowanym kolagenie ludzkim nie ma istotnych cech immunogennych i ma profil bezpieczeństwa równy kwasowi hialuronowemu. Będzie on zatem bezpiecznym wyborem u większości pacjentów. Jego zastosowanie wiąże się z poprawą kondycji skóry i jej regeneracją. Po podaniu RH kolagenu wzrasta poziom TGF-β1, który jest regulatorem aktywności macierzy pozakomórkowej, kontrolującym produkcję metaloproteinaz macierzy i służącym jako główny regulator syntezy kolagenu. Stosuję go u osób, u których zależy mi na wygładzeniu zmarszczek, poprawie jędrności, gęstości i elastyczności skóry, a także w terapii blizn, gdzie można zauważyć wyraźne zmniejszenie ich wielkości i głębokości. Może on wspomagać terapie skupione na odbudowie utraconej objętości. Kolejna szczególnie interesująca właściwość dotyczy wartości melaniny, które wydają się spadać z cza- sem. Chociaż na początku może wydawać się sprzeczne z intuicją, że stymulator proliferacji kolagenu może mieć pewien biologiczny wpływ na produkcję melaniny, kilka ostatnich badań naukowych wykazało wyraźną korelację nimi.
Jakich efektów można się spodziewać po kuracji preparatem z RH kolagenem?
Proces dojrzewania i stabilizacji nowych włókien kolagenowych trwa przez 3–6 miesięcy. Skóra staje się bardziej jędrna, elastyczna i napięta, a efekty wygładzania zmarszczek coraz bardziej widoczne. Efekty zabiegu z RH kolagenem mogą utrzymywać się przez 6–12 miesięcy w zależności od indywidualnych predyspozycji pacjenta. Żeby podtrzymać efekty, często zaleca się wykonanie serii zabiegów, która polega na powtórzeniu procedury po miesiącu, a następnie wykonaniu kolejnej, przypominającej, po czterech miesiącach. Produkt z rekombinowanym kolagenem, który jest dostępny na polskim rynku, jest wzbogacony o nieusieciowany wysokocząsteczkowy kwas hialuronowy oraz karboksymetylocelulozę. Połączenie tych cząsteczek ma na celu stymulowanie regeneracji naskórka przez produkcję kolagenu typu I, a także nawilżenie skóry. Efekty zabiegu nie są natychmiastowe. Skóra potrzebuje czasu, by zareagować na stymulację i zacząć produkować własny kolagen. Bezpośrednio po zabiegu pacjent może jednak zauważyć pewne wygładzenie skóry i poprawę jej wyglądu, ale będą to efekty tymczasowe, związane głównie z reakcją na wstrzyknięcie preparatu. RH kolagen zwiększa produkcję prokolagenu typu I peptydu C w fibroblastach. Ten typ peptydów ułatwia owijanie cząsteczek prokolagenu w konformację potrójnej helisy w retikulum endoplazmatycznym. Ilość wolnych propeptydów jest bezpośrednio związana z syntezą cząsteczek kolagenu. Kwas hialuronowy o wysokiej masie cząsteczkowej tworzy korzystne środowisko dla proliferacji i metabolizmu fibroblastów. Poprawia jakość macierzy zewnątrzkomórkowej sprzyjającej migracji fibroblastów. Karboksymetyloceluloza nie tylko działa jako stabilizator, lecz także zwiększa skuteczność pozostałych dwóch składników, zapewniając m.in. bardziej jednorodną dystrybucję i długotrwały efekt leczenia. Jest ona także inhibitorem hialuronidazy, działa ochronne na endogenny kwas hialuronowy, który pozostając w tkan- kach, odpowiada za nawodnienie i procesy naprawcze tkanek.
Podanie RH kolagenu powoduje:
– wzrost proliferacji i migracji dorosłych fibroblastów,
– zmniejszenie aktywności β-galaktozydazy,
– neutralizowanie uszkodzeń oksydacyjnych związanych ze starzeniem,
– wzrost poziomu kolagenu I, P4HA1, α-SMA, TGF-β1,
– poprawę kurczliwości dorosłych i starzejących się fibroblastów.
Jak kwalifikuje pani pacjentów do zabiegów atelokolagenem?
Atelokolagen jest jedną z form kolagenu i ze względu na duże dopasowanie międzygatunkowe właśnie ten typ kolagenu jest często wykorzystywany w medycynie. Jest on wolny od ryzyka wywołania reakcji immunologicznej i transmisji chorób odzwierzęcych, ponieważ heterologiczny kolagen typu I jest pozbawiony alergennych peptydów końcowych, a cząsteczki, by były alergiczne, muszą mieć minimalny rozmiar 10 kDa. Gdy do heterologicznego kolagenu typu I dodaje się roztwór fizjologiczny, następuje spontaniczna hydroliza tego białka z uzyskaniem aminokwasów i tripeptydów o wielkości 3–6 kDa, stąd niższe niż minimalne rozmiary molekularne alergenów. Tripeptydy uzyskane z hydrolizy polimeru, które składają się z proliny, hydroksyproliny i glicyny, działają jako czynniki wzrostu indukujące fibroblasty do zwiększonej mitozy, przyspieszając w ten sposób naprawę skóry i tkanki łącznej. Kolagen koński typu I był stosowany do gojenia się ran i terapii owrzodzeń skóry przez co najmniej trzy dekady. Jest on uzy- skiwany z końskich ścięgien Achillesa. Stosuje się go u pacjentów z widocznymi oznakami starzenia takimi jak zmarszczki, utrata jędrności i elastyczności skóry oraz w terapiach regeneracyjnych uszkodzeń skóry, bliznach czy rozstępach. Ma udokumentowany wpływ na mitozę fibroblastów, regenerację tkanek i stymulację nowej biosyntezy kolagenu. Atelokolagen jest stosowany także w periodontologii. Włókna kolagenowe stanowią 65 proc. objętości dziąsła i odgrywają istotną funkcję w utrzymaniu jego kształtu i wyglądu. We wszystkich badanych przypadkach podanie dodziąsłowe atelokolagenu wpłynęło pozytywnie na stan dziąsła przez zmianę jego grubości bądź położenia brzegu dziąsłowego względem linii szkliwno-cementowej. Ostatnio zaproponowano również iniekcje atelokolagenu w przypadku bielactwa. Zbadano potencjalny efekt synergiczny śródskórnych zastrzyków kolagenu w połączeniu z fototerapią UV i uzyskano bardzo satysfakcjonujące długotrwale wyniki. Przeprowadzono również badania z wykorzystaniem preparatów opartych na kolagenie dla niestandardowych zastosowań klinicznych, takich jak np. rehabilitacja nerwu twarzowego po jego porażeniu. Tu również wyniki są obiecujące, ale obecnie jest jeszcze zbyt mało danych by móc wyciągnąć jednoznaczne wnioski.
Jakie są różnice w efektach uzyskanych RH kolagenem i atelokolagenem?
RH kolagen i atelokolagen to dwie różne formy kolagenu, które różnią się między sobą głównie składem i mechani- zmem działania. Skrót „RH” mówi o tym, że jest to kolagen recombinant human co oznacza że jest on praktycznie tożsamy z ludzkim kolagenem. Występujący na rynku RH kolagen to łańcuch alfa-1 kolagenu prawoskrętnego, który jest gotowym łańcuchem stymulującym produkcję pro-kolagenu i nawijanie gotowych włókiem kolagenowych. RH kolagen to naturalna forma kolagenu, której cząsteczki są długie i stabilne, nie musi ulegać hydrolizie do cząsteczek przerabianych przez fibroblasty na włókna kolagenowe. Dzięki swojej strukturze jest dobrze wchłaniany przez skórę, co wspomaga regenerację tkanek, poprawia jędrność skóry i pomaga w odbudowie niewielkich ubytków skórnych. Jest stosowany głównie w zabiegach, które mają na celu poprawę elastyczności i redukcję zmarszczek. Co do zasady nie powoduje stanu zapalnego, który aktywuje pracę fibroblastów, a przyspiesza formowanie się włókien kolagenowych. Działa na poziomie skóry właściwej, stymulując produkcję prokolagenu typu I w fibroblastach. Atelokolagen typu I to kolagen, który został poddany mikronizacji i liofilizacji. W skórze ulega hydrolizie enzymatycznej do trójpeptydów i ami- nokwasów. Ze względu na swoją specyficzną strukturę, usunięcie zakończeń telopeptydowych odpowiedzialnych za potencjalne alergie, atelokolagen wykazuje lepszą biokompatybilność, działa silniej na procesy naprawcze i regeneracyjne, stymulując gojenie ran i regenerację chrząstki stawowej. Będzie skuteczny w leczeniu blizn zanikowych oraz poprawie elastyczności i sprężystości skóry. Charakteryzuje się dwukierunkowością działania, tzw. podwójnym mechanizmem: z jednej strony stymuluje on obecne w skórze fibroblasty do produkcji włókien en- dogennego kolagenu, z drugiej zaś pobudza proliferację nowych fibroblastów, które również będą syntetyzowały nowe, młode włókna kolagenowe. W ten sposób tworzy optymalne warunki do odbudowy i regeneracji skóry. Wspiera proliferację fibroblastów, aktywuje fibroblasty i monocyty do produkcji nowego kolagenu typu III oraz sprzyja neoangiogenezie. Dodatkowo w wyniku rozpadu staje się on cennym źródłem aminokwasów, które nasz organizm wykorzystuje do syntezy nowych białek.
Jakich innych preparatów biostymulujących używa pani najczęściej we własnej klinice?
Poza stymulatorami na bazie kolagenu używam także preparatów z kwasem hialuronowym stabilizowanym termicznie, kwasem L-polimlekowym, hydroksyapatytem wapnia, a także polinukleotydów. Po kwas hialuronowy stabilizowany termicznie sięgam głównie wtedy, gdy poza poprawą gęstości i sprężystości skóry zależy mi na uzyskaniu efektu nawilżenia i bardzo delikatnego efektu wolumetrycznego. Łańcuchy kwasu hialuronowego o wyselekcjonowanej długości pobudzają komórki skóry właściwej do syntezy włókien kolagenu i elastyny. Wpływają również na tkankę podskórną stanowiącą rusztowanie skóry. Polinukleotydy biorą udział w szlakach metabolicznych w naszym organizmie. Przez stymulację receptorów znajdujących się na fibroblastach wpływają na ich funkcję. Stymulują ich dojrzewanie i pobudzają je do zwiększonej syntezy kolagenu i elastyny. Wpływają również na poprawę mikrokrążenia w skórze, co przekłada się na lepsze jej odżywienie i poprawę kolorytu. Co więcej, sama budowa chemiczna polinukleotydów umożliwia im wiązanie wolnych rodników, co dodatkowo wywiera działanie przeciwstarzeniowe, a dzięki zdolności zatrzymania wody w skórze wpływa na poprawę nawilżenia skóry. Sprawdzają się głównie w takich wskazaniach jak skóra niedotleniona, odwodniona czy narażona na stres oksydacyjny. Kwas L-polimlekowy (PLLA) ujędrnia skórę oraz przywraca utraconą objętość tkanek. Jest stosowany nawet w zaawansowanych przypadkach utraty tkanki tłuszczowej twarzy. Utrzymuje się w tkankach do 18 miesięcy, co warunkuje długotrwałą stymulację skóry. Hydroksyapatyt wapnia (CaHA) jest produktem, którego efekty działania możemy dość dokładnie przewidzieć i na tej podstawie zaplanować proces leczenia. W zależności od rozcieńczenia może stanowić produkt stymulujący lub wypełniająco-stymulujący. Jest szczególnie skuteczny w poprawie jakości skóry, podtrzymywaniu tkanek oraz delikatnym konturowaniu szczególnie w przypadku osób, które chcą uniknąć natychmiastowych, wypełniających efektów, oferując bardziej naturalne i długotrwałe rezultaty. Efekt działania hydroksyapatytu wapnia jest widoczny od razu po zabiegu, co jest możliwe dzięki nośnikowi żelowemu, który w trakcie pierwszych 8–10 tygodni pochłaniają makrofagi. Fibroblasty poddane stymulacji hydroksyapatytu wapnia produkują w tym czasie nowy kolagen, który zajmuje jego miejsce.
Serdecznie dziękuję za rozmowę.
Kwas polimlekowy – najsilniejszy stymulator produkcji kolagenu
Zdaniem dr Marty Szyderskiej najlepsze rezultaty przynosi podanie kwasu polimlekowego w doły skroniowe, okolicę przeduszną i na linię żuchwy. Dzięki tej metodzie zostają odbudowane utracone objętości w tkankach. Ponadto poprawia się napięcie skóry, jej jędrność i elastyczność. Efekt nie jest natychmiastowy, jednak utrzymuje się nawet 2–3 lata…
Łuszczyca stygmatyzuje. Bardzo często przyczynia się do pojawienia zaburzeń lękowych, depresji czy uzależnień. Chorzy na…
Żeby zrozumieć, dlaczego u kobiet tkanka tłuszczowa odkłada się szybciej i ma inną strukturę niż…
