Dezynfekcja skóry i ran w gabinecie – jak działa oktenidyna?

Szerokie spektrum działania

– Oktenidyna wykazuje szerokie spektrum bójczości wobec drobnoustrojów Gram-dodatnich oraz Gram-ujemnych, nawet tych opornych na antybiotyki oraz wobec drobnoustrojów atypowych, np. Chlamydia czy Mycoplasma oraz grzybów.

– Stwierdzono również działanie bójcze wobec pierwotniaków powodujących infekcje układu moczowo-płciowego Trichomonas vaginalis oraz dezaktywację wirusów głównie otoczkowych.

– Oktenidyna wykazuje również działanie dezaktywujące niektóre enzymy bakteryjne.

– W badaniach in vitro okazała się bardziej skuteczna niż chlorheksydyna wobec enzymów produkowanych przez Streptococcus mutans, biorących udział w tworzeniu płytki nazębnej.

– Oktenidyna wykazuje szybkie działanie bójcze (30 sekund) w niskich stężeniach. Stężenie MIC dla bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oscyluje wokół 1–4,9 μg/ml, dla grzybów z grupy Candida (Candida albicans, Candida tropicalis i Candida pseudotropicalis) 1,5–3,0 μg/ ml.

– Konsensus Kramera przedstawia najlepszą skuteczność bójczą wobec drobnoustrojów w teście zawiesinowym w porównaniu z PVP-I, PHMB czy CHX (chlorheksydyną), co potwierdzają również badania Radichat i Karpińskiego.

– W badaniach na modelu rany u zwierząt wykazano, że oktenidyna w połączeniu z fenoksyetanolem wspiera proces zamknięcia łożyska rany porównywalnie do płynu Ringera i nie zaburza procesu gojenia.

– Badania in vitro wskazują, że oktenidyna stymuluje produkcję cytokin i lokalnych immunomodulatorów, np. płytkowopochodnego czynnika wzrostu, co razem z aktywacją fagocytozy może wspierać proces gojenia.

Skuteczność 

– Oktenidyna jest stabilna i pozostaje aktywna przeciwdrobnoustrojowo w szerokim zakresie pH (1,6–12,2), co jest kluczowe szczególnie w leczeniu ran i owrzodzeń, które charakteryzują się ciągłą produkcją wysięku, a nawet krwi.

– Oktenidyna ma najwyższy indeks biozgodności spośród substancji bójczych stosowanych do antyseptyki, tzn. ma szerokie spektrum działania wobec drobnoustrojów oraz niski poziom cytotoksyczności wobec fibroblastów czy keratynocytów, dzięki czemu jest substancją z wyboru do antyseptyki skóry u noworodków.

– Należy zaznaczyć, iż oktenidyna nie ulega resorbcji przez skórę i błony śluzowe.

– Podobnie jak chlorheksydyna wykazuje przedłużony efekt bójczy, tzw. efekt rezydualny.

– Kramer i wsp. w swoim przeglądzie wskazują, że wobec biofilmu Pseudomonas aeruginosa najwiekszą skuteczność ma właśnie oktenidyna. Do chwili obecnej nie wykryto ani nie wyindukowano w warunkach in vitro oporności drobnoustrojów na oktenidynę.

Wykorzystanie oktenidyny

Występuje w wielu produktach, które mogą mieć rejestrację leku, wyrobu medycznego czy kosmetyku, i ma swoje uzasadnione zastosowanie w antyseptyce skóry i błon śluzowych oraz antyseptyce ran, w płukaniu i czyszczeniu ran czy pielęgnacji ciała z uwzględnieniem dekontaminacji.

Środki ostrożności

Należy pamiętać, że oktenidyna wykazuje niekorzystny wpływ na tkankę chrzęstna oraz że nie wolno wstrzykiwać lub wprowadzać produktu z oktenidyną do tkanki pod ciśnieniem, z uwzględnieniem tuneli, kieszeni bez możliwości kontroli odpływu. W każdym przypadku należy zapewnić odpowiedni odpływ z jam rany (np. drenaż, odsysacz). Wieloletnie doświadczenie i liczne protokoły badań klinicznych wskazują na synergistyczny efekt stosowania produktów na bazie oktenidyny i opatrunków specjalistycznych, w tym z srebrem. Nie należy łączyć oktenidyny z PVP-I. Niezwykle ważne jest, by przed procedurą planowania terapii rany zapoznać się dokładnie z dokumentami rejestracyjnymi IFU czy ChPL.

W artykule wykorzystano fragmenty magazynu LECZENIE RAN 2023; 20 (4): 125–141 Wytyczne | Guidelines DOI: 10.60075/lr.v20i4.59