Dziś anti-aging obejmuje też to, co w środku organizmu. Dzięki postępującej nauce o mikrobiocie jelitowej i zależnościach między nią a zdrowiem metabolicznym, psychicznym oraz jej wpływie na starzenie powinniśmy kompleksowo podchodzić do medycyny przeciwstarzeniowej, w której to jelita okazują się decydującym graczem.
Monika Stromkie-Złomaniec o wpływie mikrobioty na starzenie
Dietetyczka kliniczna, ukończyła Warszawski Uniwersytet Medyczny. Współwłaścicielka poradni dietetycznej „Z kaloriami na pieńku” i autorka bloga, na którym dzieli się swoją wiedzą.
Skóra starzeje się już od 25. roku życia, ale widoczne objawy pojawiają się zwykle między 30. a 40. rokiem życia. Choć najwięcej uwagi zwracamy na zmiany zewnętrzne, które postępują wraz z wiekiem, to trzeba wiedzieć, że ciało starzeje się również w środku. To dlatego po 40. roku życia mogą pojawić się problemy z gospodarką lipidową i węglowodanową. Metabolizm może spowolnić, co przyczynia się do wzrostu masy ciała i zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Nie wszyscy jednak starzeją się jednakowo, zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz. A co zaskakujące, zdrowe i niezdrowe starzenie nie jest wyłącznie uwarunkowane genami, którymi zwykło się tłumaczyć różnice. Styl życia i sposób odżywiania mają kolosalne znaczenie dla zmian zachodzących w organizmie wraz z wiekiem. Sekretem jednak wydaje się mikrobiota, będąca papierkiem lakmusowym codziennych działań. W dorosłej mikrobiocie dominują bakterie typu Firmicutes i Bacteroidetes, a w obrębie tych typów kryje się ogrom rodzajów, gatunków i konkretnych szczepów bakterii. To naprawdę potężny zbiór niewidocznych gołym okiem mikroorganizmów, który zespołowo dba o nasze zdrowie. Czynniki środowiskowe, doświadczenia życiowe i wiek zmieniają skład narządu bakteryjnego, jest to szczególnie widoczne po 65. roku życia. Po pierwsze, zmniejsza się różnorodność naturalnej mikrobioty jelitowej, po drugie, ubywa bakterii ochronnych, jak Lactobacillus (typ Firmicutes) i Bifidobacterium (typ Actinobacteria). Wiąże się to z większym ryzykiem kolonizacji jelita przez mikroorganizmy patogenne, a także znacząco redukuje się produkcja SCFA (krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych). Zmiany te negatywnie wpływają na integralność bariery jelitowej, sprzyjają przedostawaniu się niepożądanych cząsteczek z jelita do krwiobiegu, a stąd już krótka droga do powstawania przewlekłego i ogólnoustrojowego stanu zapalnego w organizmie, zwanego endotoksemią metaboliczną. Endotoksemia, mimo że z pozoru niewidoczna, a nawet ciężka do oceny w laboratorium, mocno przyspiesza starzenie się skóry, gdyż prowadzi do uszkodzeń kolagenu. Patrząc jednak szerzej, udowodniono, że endotoksemia metaboliczna sprzyja tyciu, przyczynia się do insulinooporności, cukrzycy typu 2 i negatywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy. Poza tym, może przyczynić się do gorszych funkcji poznawczych i realnie wpłynąć na nastrój (przez oś mózgowo-jelitową). Wszystko to przecież świadczy o niezdrowym starzeniu i na pewno nikt z nas nie wymarzył sobie takiego stanu.
Mikrobiota jelitowa odpowiedzialna za starzenie
Wydaje się, że kropką nad i, świadczącą o tym, że mikrobiota decyduje, jak się starzejemy, był eksperyment na zwierzętach. Młodym myszom germ-free z jałowymi jelitami przeszczepiono mikrobiotę starych myszy. Krótko po tym u zwierząt rozwinął się stan zapalny, który uprzednio obserwowano u starych osobników. Jego powodem była rozszczelniona bariera jelitowa, a wraz z nią napływ do krwiobiegu cytokin prozapalnych. Specyficzna mikrobiota przyspieszyła starzenie się u chronologicznie młodych myszy, a upływ czasu nie miał tu żadnego znaczenia. Wydaje się, że można byłoby to zrobić w drugą stronę i młodą mikrobiotę przeszczepić do starej myszy, by ją odmłodzić. Niemniej przeszczep mikrobioty u ludzi nie jest jeszcze tak powszechny, dlatego naukowcy poszukiwali dokładniejszej odpowiedzi na pytanie: czym charakteryzuje się mikrobiota zdrowo starzejących się ludzi? Ich uwagę zwróciła jedna specyficzna bakteria, której w jelitach stulatków jest zaskakująco dużo w porównaniu z innymi grupami wiekowymi.
Akkermansia muciniphila – marker zdrowego starzenia
Akkermansia jest bakterią beztlenową, naturalnie zamieszkującą warstwę śluzową jelit człowieka, a także niektórych zwierząt. Czuwa nad grubością śluzu, z jednej strony żywiąc się nim, a z drugiej stymulując komórki kubkowe do jego produkcji. Warto dodać, że śluz jest jednym z elementów wchodzących w skład bariery jelitowej, której zadaniem jest oddzielenie światła jelita od środowiska wewnętrznego organizmu. Dlaczego jest to tak ważne? Prawidłowo selektywna bariera jelitowa zapewnia przechodzenie do krwi wybranych, korzystnych dla organizmu cząsteczek. Poluzowanie połączeń ścisłych między komórkami jelita, mniej śluzu, spadek poziomu SCFA sprawiają, że bariera robi się dysfunkcyjna i pozwala na przedostawanie się do krwi fragmentów bakteryjnych, różnych metabolitów i związków toksycznych, w tym lipopolisacharydów (LPS) o silnym działaniu prozapalnym. A to wywołuje wspominaną już endotoksemię metaboliczną, ściśle powiązaną ze starzeniem się organizmu. W miarę upływu lat obserwujemy, że fizjologicznie dochodzi o rozszczelnienia bariery jelitowej. Nie dzieje się tak jednak u stulatków, którzy Akkermansii w jelitach mają więcej niż ich młodsi schorowani koledzy.
Uszczelnić barierę jelitową = spowolnić starzenie
W ostatnich latach jak grzybów po deszczu przybywało badań dotyczących Akkermansii. Obecnie mamy pewność, że za wzmocnienie bariery jelitowej odpowiada białko AMUC_1100, będące elementem jej błony komórkowej. Z uwagi na fakt, że wyprodukowanie probiotyku z Akkermansii jest trudne i kosztowne, przeprowadzano badania na zwierzętach, w których porównywano działanie żywej i pasteryzowanej bakterii. Okazało się, że proces termiczny, który niejako zabija bakterię, równolegle wzmacnia działanie jej aktywnych składników, w tym przywołanego już białka AMUC_1100. Produkt zawierający pasteryzowane drobnoustroje lub ich składniki, które korzystnie wpływają na zdrowie gospodarza, nosi nazwę postbiotyku. W ofercie suplementacyjnej obecnie mamy tylko jeden taki preparat w Polsce, właśnie z Akkermansią. Można powiedzieć, że to rewolucja na rynku probiotycznym. W badaniach naukowych wykazano, że pasteryzowana Akkermansia jest jedną z najskuteczniejszych bakterii zmniejszających endotoksemię metaboliczną, spowodowaną nieprawidłowym funkcjonowaniem bariery jelitowej. Taki stan jest tłem wielu chorób metabolicznych, dermatologicznych i ma wyraźny związek z przyspieszonym starzeniem się skóry, dlatego zastosowanie postbiotyku jest bardzo szerokie.
Pasteryzowana Akkermansia:
Może wspomagać proces odchudzania.
W badaniu klinicznym (Depommier i wsp.) wykazano, że trzymiesięczna suplementacja pasteryzowaną Akkermansią obniżyła masę ciała u badanych o 2,27 kg, a obwód bioder o 2,63 cm w stosunku do grupy placebo. Odnotowano także znaczny spadek poziomu zapalnego LPS (o ponad 117 proc. większy w porównaniu z grupą placebo). Z kolei inni badacze (Zheng i wsp.) wyjaśnili, że białko AMUC_1100 moduluje ekspresję genów zaangażowanych w gromadzenie lipidów i tym sposobem hamuje lipogenezę w tkance tłuszczowej.
Zapobiega metabolicznej stłuszczeniowej chorobie wątroby.
Naukowcy (Depommier i wsp.), przeprowadzając badanie z udziałem osób otyłych, wykazali, że suplementacja pasteryzowaną Akkermansią istotnie obniża stężenie markerów zaburzeń funkcji wątroby, stanu zapalnego, a także poprawia wrażliwość na insulinę, zmniejsza insulinemię i stężenie cholesterolu całkowitego.
Istotnie spowalnia starzenie
W badaniu Grajeda-Iglesias i wsp. wykazano, że podawanie pasteryzowanej Akkermansii wpływa na wytwarzanie w jelitach substancji, które mają udokumentowany związek z hamowaniem starzenia się organizmu. Są to krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, a także spermidyna i 2-hydroksymaślan. Dwa ostatnie mają dodatkowo działanie przeciwnowotworowe. Spermidyna działa antyoksydacyjnie, przeciwotyłościowo, przeciwcukrzycowo oraz odpowiada za procesy autofagii, czyli usuwania zmutowanych komórek.
Podsumowując – tempo starzenia się organizmu jest mocno związane ze środowiskiem jelitowym i stanem bariery jelitowej. Dieta sprzyjająca mikrobiocie, umiarkowana aktywność fizyczna i celowana suplementacja powinny być nieodłącznym – obok zabiegów medycyny estetycznej, – elementem działań anti-aging.
Bibliografia:
- Donati Zeppa S., Agostini D., Ferrini F. et al., Interventions on Gut Microbiota for Healthy Aging, „Cells” 2023, vol. 12.
- Ghosh T.S., Shanahan F., O’Toole P.W., The gut microbiome as a modulator of healthy ageing, „Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology” 2022, vol. 19.
- Grajeda-Iglesias C. et al., Oral administration of Akkermansia muciniphila elevates systemic antiaging and anticancer metabolites, „Aging (Albany NY)” 2021, vol. 13(5).
- Kim S., Jazwinski S.M., The Gut Microbiota and Healthy Aging: A Mini-Review, „Gerontology” 2018, vol. 64(6), doi: 10.1159/000490615, Epub 2018 Jul 19.
- Luan Z., Sun G., Huang Y. et al., Metagenomics Study Reveals Changes in Gut Microbiota in Centenarians: A Cohort Study of Hainan Centenarians, „Frontiers in Microbiology” 2020, vol. 11.
- Marlicz W., Staniak N., Łoniewski I., Pasteryzowana Akkermansia muciniphila – nowy postbiotyk w walce z endotoksemią w zaburzeniach metabolicznych, „Gastroenterologia” 2023, vol. 4.
- Wilmanski T., Diener C., Rappaport N. et al., Gut microbiome pattern reflects healthy ageing and predicts survival in humans, „Nature Metabolism” 2021, vol. 3.
- Yan J., Sheng L., Li H., Akkermansia muciniphila: is it the Holy Grail for ameliorating metabolic diseases?, „Gut Microbes” 2021, vol. 13(1), doi: 10.1080/19490976.2021.1984104, PMID: 34674606, PMCID: PMC8726741.
- Ziółkowska S., Kijek N., Malinowski K., Kostrzewska P., Mikrobiota jelitowa – nieoceniony strażnik odporności i witalności organizmu, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2022, vol. 28(1), doi:10.26444.
Jeden z najpopularniejszych suplementów przyjmowanych przez osoby skarżące się na wypadanie włosów, bardzo często w…
dr Bartosz Pawlikowski o laseroterapii specjalista dermatolog, lekarz medycyny estetycznej z Kliniki Pawlikowski MIT nr…
