„Różowy Październik” to miesiąc świadomości raka piersi, ale także idealny moment, by przypomnieć o znaczeniu pielęgnacji skóry pacjentów onkologicznych. Według National Cancer Institute niemal 40% osób w ciągu życia zmaga się z chorobą nowotworową. To wyzwanie dotyczy nie tylko placówek medycznych, ale i gabinetów kosmetologicznych. Poprosiliśmy kosmetolog o przybliżenie zasad bezpiecznej i świadomej pielęgnacji skóry osób w trakcie i po leczeniu onkologicznym.
mgr Zuzanna Kapała
Kosmetolożka, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Szkoleniowiec marki Purlés. Jest autorką artykułów branżowych oraz kursów online. Jako profesjonalny trener i doradca z wieloletnim doświadczeniem brała udział w licznych szkoleniach i konferencjach, stale rozwijając się w dynamicznie zmieniającym się świecie pielęgnacji profesjonalnej.
Jeszcze do niedawna leczenie onkologiczne było uznawane za bezwzględne przeciwwskazanie do jakichkolwiek zabiegów estetycznych, nierzadko z zaleceniem unikania ich nawet przez pięć lat po zakończeniu terapii. Dziś to podejście ulega zmianie. Coraz częściej dostrzegamy, że zbyt rygorystyczne ograniczenia nie zawsze są uzasadnione medycznie, a ich konsekwencją bywa odebranie pacjentom możliwości korzystania z pielęgnacji, która nie tylko poprawia kondycję skóry, lecz także realnie wpływa na jakość ich życia. Nie oznacza to jednak rezygnacji z ostrożności, wręcz przeciwnie, podstawą powinna być współpraca z lekarzem onkologiem prowadzącym. To on decyduje, czy i kiedy można wprowadzić konkretne zabiegi profesjonalne.
Wpływ leczenia onkologicznego na skórę: zmiany, objawy i problemy
Leczenie onkologiczne, niezależnie od zastosowanej formy, wpływa na cały organizm, w tym również na skórę. Chemioterapia, radioterapia, immunoterapia, leczenie hormonalne oraz zabiegi chirurgiczne prowadzą do licznych zmian w jej strukturze i funkcjonowaniu. Skóra staje się sucha, często łuszcząca, ścieńczała i wyjątkowo podatna na podrażnienia. Pacjenci skarżą się na świąd, uczucie ściągnięcia, pieczenie czy nadwrażliwość na dotyk. Często obserwuje się zwiększoną kruchość naczyń krwionośnych oraz nasilone reakcje fotouczuleniowe. Radioterapia może prowadzić do powstania lokalnego stanu zapalnego oraz złuszczania, zarówno suchego, jak i z wysiękiem surowiczym. Pojawiają się także wtórne problemy skórne, takie jak trądzik, rumień, przebarwienia czy zespół ręka-stopa. Wszystkie te objawy utrudniają codzienne funkcjonowanie, a jednocześnie są dla pacjenta Widocznym i często trudnym do zaakceptowania znakiem choroby i prowadzonego leczenia.
Bezpieczne składniki i substancje zakazane
Kluczowa staje się odpowiednio dobrana pielęgnacja, której głównym celem jest odbudowa bariery hydrolipidowej skóry, złagodzenie stanów zapalnych, intensywne nawilżenie i ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Nie mniej istotna jest poprawa samopoczucia pacjenta. Kosmetyki, po które sięgamy w takich przypadkach, powinny zawierać składniki łagodzące i regenerujące. Szczególną uwagę warto zwrócić na obecność ceramidów, naturalnych olejów bogatych w kwasy omega, substancji o działaniu przeciwzapalnym i kojącym, takich jak alantoina czy pantenol. Niezwykle cenne będą również składniki wspierające równowagę mikrobioty skóry, czyli probiotyki, prebiotyki i postbiotyki. Wspomagająco działają także aminokwasy, np. arginina i seryna, które poprawiają poziom nawilżenia i wspierają regenerację. Warto sięgać również po peptydy, a także bezpieczne antyoksydanty, takie jak witamina E czy koenzym Q10, które nie wykazują potencjału drażniącego. Jednocześnie należy pamiętać, że istnieją substancje, których należy unikać. Retinoidy, kwasy AHA i BHA, peelingi mechaniczne i chemiczne o działaniu złuszczającym oraz substancje zapachowe mogą prowadzić do zaostrzenia objawów, reakcji alergicznych lub uszkodzenia osłabionej struktury naskórka.
Jak dbać o skórę wrażliwą w czasie i po leczeniu onkologicznym
Nawet łagodniejsze peelingi enzymatyczne należy wprowadzać ostrożnie. Wykonuje się je tylko w uzasadnionych przypadkach i po szczegółowej ocenie kondycji skóry. Nie zawsze najlepszym wyborem będą kosmetyki naturalne, pełne roślinnych ekstraktów, ponieważ wbrew obiegowej opinii mają one wyższy potencjał alergizujący. Co istotne, skuteczna pielęgnacja nie musi ograniczać się do kosmetyków oznaczonych jako przeznaczone dla osób w trakcie terapii onkologicznej. Wiele produktów do skóry wrażliwej, atopowej lub nadreaktywnej będzie równie odpowiednich, o ile charakteryzują się właściwym składem. Codzienna pielęgnacja powinna opierać się na bardzo delikatnym oczyszczaniu, najlepiej za pomocą pianek lub olejków i mleczek (w przypadku demakijażu wieczornego) . W pielęgnacji porannej dobrze sprawdza się aplikacja warstwowa. Najpierw rekomendujemy lekkie formuły o działaniu nawilżającym i kojącym, następnie kremy bogate w lipidy, a na zakończenie odpowiednia fotoochrona. W szczególności są rekomendowane filtry fizyczne, takie jak tlenek cynku czy dwutlenek tytanu, jednak należy unikać form nano oraz uważnie kontrolować, czy nie prowadzą do przesuszenia, co może się zdarzać przy długotrwałym stosowaniu. Wieczorna pielęgnacja powinna być jeszcze bardziej nastawiona na odbudowę bariery ochronnej oraz ograniczenie transepidermalnej ucieczki wody – w tym celu warto włączyć emolienty. W gabinecie podczas zabiegów profesjonalnych kierunek działań pozostaje spójny z pielęgnacją domową – skupiamy się na odbudowie płaszcza hydrolipidowego, wsparciu mikrobioty, redukcji stanów zapalnych i nawodnieniu skóry. Zarówno dobór preparatów, jak i samych zabiegów powinien być ukierunkowany na maksymalną delikatność i bezpieczeństwo.
Regeneracja skóry po leczeniu onkologicznym, czyli bezpieczne zabiegi i przeciwwskazania
Po zakończeniu leczenia skóra nie wraca natychmiast do stanu sprzed terapii. Proces regeneracji może trwać wiele miesięcy i zależy od wielu czynników: długości leczenia, rodzaju zastosowanych metod, rodzaju nowotworu, a także ogólnego stanu pacjenta. Trudno więc wskazać jednoznaczne ramy czasowe powrotu do bardziej zaawansowanych zabiegów. Niezwykle ważne jest, by wszelkie intensywniejsze procedury – takie jak mikronakłuwanie, mezoterapia igłowa, stosowanie kwasów czy retinoidów – były wprowadzane stopniowo i wyłącznie po uzyskaniu zgody lekarza. Zabiegi te wywołują reakcje zapalne, angażują układ immunologiczny, dlatego organizm musi być w odpowiedniej kondycji, by efekt był korzystny, a nie stanowił dodatkowego obciążenia.
Istnieją również zabiegi, które są trwale przeciwwskazane – nawet po zakończeniu leczenia i przy braku nawrotu choroby. Dotyczy to m.in. procedur oddziałujących na cały organizm, takich jak zabiegi z wykorzystaniem pola magnetycznego, prądów czy oparte na drenażu limfatycznym. Choć specjalistyczne drenaże bywają wskazane w ramach rehabilitacji po chirurgicznym usunięciu węzłów chłonnych, to jednak w estetyce nie ingerujemy w układ chłonny z uwagi na potencjalne ryzyko i brak wystarczających dowodów bezpieczeństwa.
Wsparcie psychiczne i pielęgnacja skóry u pacjentów onkologicznych
Niezwykle istotnym, choć często niedocenianym aspektem naszej pracy, jeśli chodzi o pacjentów onkologicznych, jest wsparcie psychiczne. Choroba i jej leczenie często odbierają im poczucie kontroli nad własnym ciałem. Zabieg pielęgnacyjny może wówczas stać się nie tylko elementem dbania o skórę, lecz także narzędziem odzyskiwania sprawczości, komfortu i spokoju. Dla wielu osób jest to pierwsza procedura, która nie wiąże się z bólem ani diagnostyką, ale z troską i relaksem. To symboliczny krok w stronę powrotu do normalności.
Pielęgnacja skóry pacjentów onkologicznych nie jest fanaberią. To realne wsparcie, które prowadzone z rozwagą, empatią i w ścisłej współpracy z zespołem medycznym może istotnie poprawić jakość życia chorego. Przez łagodzenie objawów ubocznych terapii, wspieranie regeneracji, zapobieganie nawrotom dolegliwości skórnych oraz budowanie psychicznego komfortu kosmetolog staje się istotnym ogniwem w systemie opieki wspierającej.
