Trądzik odwrócony – przyczyny, objawy, najskuteczniejsze leczenie

Ciekawostka: szacuje się, że około 90% chorych to osoby, u których występował, bądź dalej występuje nikotynizm w wywiadzie. Nikotyna zwiększa liczbę komórek naskórka, co może prowadzić do lejkowatej hiperkeratozy i okluzji w obrębie mieszka włosowego. To właśnie te dwa procesy są przyczyną wystąpienia uciążliwych objawów trądziku odwróconego u palaczy.

Trądzik odwrócony – leczenie

Wciąż brak ujednoliconych wytycznych postępowania, dlatego leczenie jest wyzwaniem zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów. Opcje terapeutyczne w trądziku to leczenie farmakologiczne oraz procedury zabiegowe. Powinny one iść w parze razem z modyfkacją stylu życia (redukcja masy ciała u chorych z nadwagą, zaprzestanie palenia, stosowanie przewiewnej odzieży). Gdy objawy nie są dokuczliwe, wystarczy codzienna higiena skóry preparatem przeciwbakteryjnym oraz przykładanie ciepłych kompresów. Te ułatwiają ewakuację treści ropnej. Postacie bardziej zaawansowane wymagają antybiotykoterapii miejscowej albo leczenia ogólnego. Skuteczna może się również okazać laseroterapia. Przy nasilonych objawach bólowych z pomocą mogą przyjść niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen), preparaty z 5% lidokainą, diklofenak czy okłady z lodu.

Leczenie miejscowe trądziku odwróconego

To podstawa leczenia zmian o łagodnym nasileniu w fazie zapalnej choroby. Wykorzystuje się do tego:

• klindamycynę 1% w postaci płynu lub emulsji. Stosowana jest 2 razy dziennie na zmienione chorobowo miejsca na skórze przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Jej głównym zadaniem jest redukcja stanu zapalnego;
• 15% krem z rezorcyną jest wykorzystywany w leczeniu II rzutu. Rezorcyna wykazuje działanie keratolityczne, antyseptyczne oraz przeciwświądowe, hamuje wydzielanie łoju, wspomaga udrażnianie mieszków włosowych. Może być stosowana w ostrych i przewlekłych zmianach chorobowych o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego. 

Leczenie ogólne trądziku odwróconego

• Antybiotyki –  są stosowane w średnim oraz ciężkim nasileniu choroby w stanie zapalnym. Są to klindamycyna w połączeniu z rifampicyną lub tetracykliny.
  Antybiotykoterapia stosowana jest zwykle przez okres 3 miesięcy.
• Leki biologiczne – Adalimumab jest lekiem, należącym do grupy inhibitorów TNF-alfa, cytokiny, która pełni kluczową rolę w rozwoju wielu chorób o podłożu autoimmunizacyjnym. Stosowany jest on u dorosłych oraz dzieci ≥ 12 r.ż.w formie zastrzyków podskórnych. Pacjenci zanim zostaną zakwalifkowani do terapii, przechodzą badania przesiewowe, aby wykluczyć m.in. zakażenie wirusem HIV, wirusowe zapalenie wątroby, gruźlicę, nowotwór czy ciążę. Ciężka niewydolność serca, niewydolność wątroby i choroby demielinizacyjne (stwardnienie rozsiane, z. Guillain-Barré) są bezwzględnymi przeciwwskazaniami do rozpoczęcia tego leczenia.
• Retinoidy – czyli izotretynoina oraz acytretyna. Ich działanie polega na regulacji procesu różnicowania, rogowacenia i odnowy naskórka. Stosowane są w średnim oraz ciężkim nasileniu choroby w stanie zapalnym. Nie są one lekami stosowanymi z wyboru, jednakże mogą okazać się skuteczne u części pacjentów. Retinoidy stosowane są doustnie przez okres od 3 do 12 miesięcy.
• Leki hormonalne – uważa się, że na zaostrzenie HS wpływają androgeny.  Zmiany hormonalne, do których dochodzi podczas cyklu menstruacyjnego lub ciąży, mogą pogorszyć objawy HS. Terapia hormonalna obejmuje przyjmowanie takich leków jak: octan cyproteronu lub spironolakton, które stosowane są wyłącznie u kobiet. Przyjmowane doustnie mogą być stosowane jako jedyna terapia (monoterapia) w łagodnym do umiarkowanego HS lub w ciężkich przypadkach w połączeniu z innymi metodami leczenia. 
• Glukonian cynku – stosowany doustnie może wykazać istotne korzystne działania w terapii wspomagającej we wczesnych fazach HS. Jego działanie opiera się głównie na właściwościach przeciwzapalnych; hamuje on także chemotaksję neutroflów oraz rozwój limfocytów Th17, biorących udział w rozwoju choroby. 
• Toksyna botulinowa – hamuje funkcje gruczołów apokrynowych, zmniejsza ryzyko pęknięcia mieszka włosowego oraz rozwoju dalszej reakcji zapalnej.

Trądzik odwrócony – leczenie chirurgiczne

Jest to zazwyczaj rozwiązanie dla pacjentów o ciężkich zmianach zapalnych, często niereagujących na leczenie farmakologiczne. Wyróżnia się: 

• Deroofng –minimalnie inwazyjna, oszczędzająca tkanki interwencja chirurgiczna  w leczeniu łagodnych do umiarkowanych zmian HS. Lekarz usuwa sklepienie lub górną część tkanki nad przetoką za pomocą lasera, nożyczek chirurgicznych lub elektrochirurgii. Ranę zabezpiecza opatrunkiem do momentu wygojenia się tkanek.
• Laseroterapia – obecnie stosowane są lasery CO2 oraz laser Nd:Yag (neodymowo-yagowy), o odmiennych działaniach i zastosowaniu. Laser CO2 umożliwia usuwanie zmian przewlekłych o umiarkowanym lub dużym zaawansowaniu. Wycięcie przy jego pomocy przeprowadzane jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. W porównaniu do tradycyjnego leczenia chirurgicznego powoduje mniejsze bliznowacenie oraz mniejszy ból po wykonanym zabiegu.   
• Radykalny zabieg chirurgiczny – przeprowadzany jest dopiero w przypadku pacjentów w stopniu III nasilenia klinicznego skali Hurley. Polega na szerokim wycięciu zmian chorobowych, z marginesem 1-2 cm zdrowych tkanek. Rany zaopatrywane są często za pomocą przeszczepów skóry pośredniej grubości lub przy pomocy plastyki płatowej skóry. Jest to zabieg inwazyjny, przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. 

*materiał stworzono na podstawie poradnika „Trądzik odwrócony. Poradnik dla pacjentów” prof. Wioletta Barańska-Rybak, Miłosz Lewandowski, Zuzanna Świerczewska, Gdański Uniwersytet Medyczny, 2021 r.