Popularne niechirurgiczne zabiegi z użyciem szeroko pojętych wypełniaczy zdają się być bezpiecznym wyborem pozwalającym na harmonizację twarzy i uzyskanie lepszego napięcia skóry. Niestety nawet te procedury wykonywane przez niewykwalifikowane osoby bez uwzględnienia anatomii twarzy mogą prowadzić do powikłań pod postacią infekcji, martwicy, uszkodzenia nerwu a także uszkodzenia wzroku.
Dr n med. Monika Maciejewska o powikłaniach po użyciu wypełniaczy
lekarz medycyny estetycznej
Siniaki
Są częstym powikłaniem po wstrzyknięciu wypełniacza. Obserwuje się je częściej po wstrzyknięciach przy użyciu techniki wachlarzowej i liniowej. Ryzyko siniaków można zmniejszyć poprzez powolne wstrzykiwanie wypełniacza. Na 7–10 dni przed zabiegiem należy odstawić różne substancje związane z działaniem przeciwzakrzepowym, w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwpłytkowe oraz wiele suplementów witaminowo-ziołowych.
Obrzęk
Niektóre przemijające obrzęki w bezpośrednim okresie pozabiegowym są normalne i występują w przypadku wszystkich wypełniaczy skórnych, ale mogą różnić się czasem trwania i nasileniem w zależności od użytego produktu. Poza objętością i techniką wstrzyknięcia, czynniki związane z pacjentem, takie jak dermografizm, mogą również wpływać na wielkość obrzęku. Najczęściej dotknięte obszary to usta i okolica okołooczodołowa. U pacjentów, u których od dłuższego czasu wykonywany jest zabieg powiększania ust może wystąpić przejściowy obrzęk warg. Obrzęk ten nie powinien być mylony z obrzękiem wywołanym przez przeciwciała (obrzęk naczynioruchowy), co jest niezwykle rzadkie.
Ponieważ wypełniacze skórne są ciałami obcymi, u niektórych pacjentów może rozwinąć się nadwrażliwość na wstrzyknięte produkty z powodu odpowiedzi immunologicznej, w której pośredniczy immunoglobulina E (IgE) (reakcja nadwrażliwości typu I). Obrzęk naczynioruchowy pojawia się w ciągu kilku godzin od ekspozycji, chociaż reakcje mogą być ciężkie i mogą trwać kilka tygodni. Obrzęk naczynioruchowy zwykle ustępuje w ciągu kilku dni po podaniu leków przeciwhistaminowych i/lub doustnych steroidów. Pacjenta należy ściśle monitorować, aby wykluczyć możliwą infekcję.
Inny typ reakcji to reakcje nadwrażliwości opóźnionej, które zwykle występują 1 dzień po wstrzyknięciu, charakteryzują się stwardnieniem, rumieniem i obrzękiem, a pośredniczą w nich limfocyty T, a nie przeciwciała. Opóźnione reakcje nadwrażliwości nie reagują na leki przeciwhistaminowe. W przypadku wypełnień kwasem hialuronowym należy rozważyć leczenie hialuronidazą.
Rumień
Bezpośrednio po wstrzyknięciu może wystąpić zaczerwienienie skóry, które jest normalne. Gdy rumień się utrzymuje, skuteczne mogą być metody leczenia trądziku różowatego, w tym doustna tetracyklina lub izotretynoina. W przypadku uporczywego rumienia zalecany jest miejscowy steryd o średniej sile działania. Dodatkowo przydatny w przyspieszaniu ustępowania rumienia może być krem z witaminą K.
Infekcje
Każda procedura z przerwaniem powłok skórnych niesie ze sobą ryzyko infekcji. Ostre infekcje, które objawiają się ostrym stanem zapalnym lub ropniem w miejscu wstrzyknięcia, są zazwyczaj spowodowane patogenami obecnymi na skórze, takimi jak Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes. Nieleczone stany mogą prowadzić do sepsy, szczególnie u osób starszych lub pacjentów z innymi schorzeniami, które wpływają na układ odpornościowy. Postacie łagodne można leczyć antybiotykami doustnymi, a cięższe wymagają antybiotyków dożylnych i hospitalizacji.
Opryszczka
Iniekcje skórne mogą prowadzić do reaktywacji infekcji wirusem opryszczki. Większość nawrotów opryszczki występuje w okolicy ust, błony śluzowej nosa i podniebienia twardego. Pacjenci z ciężką opryszczką wargową (więcej niż 3 epizody) w wywiadzie powinni otrzymywać profilaktycznie leki przeciw opryszczce 1 dzień przed rozpoczęciem leczenia oraz 3 dni po wstrzyknięciu wypełniacza jeśli planowane są wstrzyknięcia we wrażliwych obszarach. U pacjentów z czynnymi zmianami opryszczkowymi iniekcje należy odroczyć do ich całkowitego ustąpienia.
Dysestezje, parestezje i zaburzenia czucia
Uszkodzenie nerwu podczas zabiegu estetycznego może być spowodowane przez uraz bezpośredni poprzez wstrzyknięcie wypełniacza z podrażnieniem nerwu lub ucisk tkanki przez produkt. Uszkodzenie nerwu może być odwracalne lub trwałe. Najczęstszym miejscem, w którym występują zaburzenia czucia, jest nerw podoczodołowy. Rzadziej obserwuje się przemijające porażenie Bella lub dysfunkcję gałęzi brzeżnej żuchwy.
Guzki i guzki
Guzki są jednym z najczęstszych powikłań związanych z iniekcjami wypełniaczy. Można je klasyfikować według rodzaju (niezapalne, zapalne lub zakaźne) oraz czasu do wystąpienia (wczesne, późne lub opóźnione). Wczesne guzki pojawiające się w ciągu kilku dni lub tygodni, zwykle bezbolesne, najprawdopodobniej są wynikiem nieoptymalnych technik, takich jak nadmierne stosowanie wypełniacza, powierzchowne umieszczanie i niewłaściwy dobór produktu do wskazania. Guzki pojawiające się we wczesnym okresie po zabiegu mogą zanikać pod wpływem miejscowego masażu.
Powikłania naczyniowe
Donaczyniowe wstrzyknięcie wypełniacza do tętnicy powoduje zator utrudniający przepływ krwi w naczyniu i niedokrwienie zaopatrywanych przez nie tkanek. Dwoma podstawowymi objawami diagnostycznymi niedrożności naczyń są ból i zmiany koloru skóry. Niedrożność tętnic charakteryzuje się natychmiastowym, silnym i nieproporcjonalnym bólem oraz zmianami barwy, podczas gdy okluzja żylna może wiązać się z mniej nasilonym, tępym lub opóźnionym bólem. W przypadku podejrzenia niedrożności naczyń kluczowe jest natychmiastowe przerwanie wstrzyknięcia i szybkie rozpoczęcie leczenia. Strategie leczenia obejmują hialuronidazę, ciepły kompres, masowanie. Zaleca się wysokie dawki hialuronidazy (200–300 U). Podczas wstrzykiwania hialuronidazy w celu leczenia ostrego niedokrwienia zaleca się leczenie całego obszaru niedokrwienia, a nie tylko miejsca, w którym pierwotnie wstrzyknięto kwas hialuronowy. W przypadku braku poprawy zabieg należy powtarzać co godzinę, aż do klinicznej poprawy. Do odwrócenia zaburzeń naczyniowych mogą być wymagane dawki do 1500 jednostek.
Zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki
Niedrożność tętnicy środkowej siatkówki jest rzadkim ale groźnym dla wzroku powikłaniem, które może wystąpić po zabiegu estetycznym z użyciem wypełniaczy tkanek miękkich, takich jak autologiczny tłuszcz, kwas hialuronowy czy kolagen. Podstawowym mechanizmem działania prowadzącym do utraty wzroku jest przepływ wsteczny. Jeśli końcówka igły przebije ścianę dystalnej gałęzi tętnicy ocznej, siła iniekcji może spowodować rozszerzenie tętniczek i wywołanie przepływu wstecznego. Przyczyną może być również kompresja naczyń. Głównym objawem jest zwykle bezbolesna ślepota w zajętym oku, która może wystąpić w ciągu kilku sekund po wstrzyknięciu. Inne powiązane objawy to ból w miejscu wstrzyknięcia i ból głowy. W przypadku wystąpienia utraty wzroku należy natychmiast zastosować środki terapeutyczne, ponieważ utrzymująca się okluzja tętnicy środkowej siatkówki przez ponad 60–90 min powoduje nieodwracalną ślepotę.
Powikłania związane z wypełniaczem o późnym/opóźnionym początku
Działania niepożądane o podłożu zapalnym i immunologicznym często występują późno. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są uporczywy obrzęk, ziarniniaki, reakcje podobne do sarkoidozy i zapalenie tkanki podskórnej. Układowe choroby ziarniniakowe, autoimmunologiczne i ostre reakcje nadwrażliwości są bardzo rzadkie.
Obrzęk naczynioruchowy
Zwykle obrzęk naczynioruchowy ma wczesny początek, jednak można zaobserwować epizody trwające dłużej niż 6 tygodni. Przypadki te są często trudne do leczenia i mają zmienną reakcję na leki. Obrzęk należy kontrolować za pomocą najmniejszej skutecznej dawki steroidów doustnych.
Obrzęki niezależne od przeciwciał (opóźnione)
Opóźnione reakcje nadwrażliwości, które charakteryzują się stwardnieniem, rumieniem i obrzękiem, zwykle występują 1 dzień po wstrzyknięciu, ale mogą być obserwowane nawet kilka tygodni po wstrzyknięciu i mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy. W tych reakcjach leki przeciwhistaminowe nie są skuteczne. Najlepszym podejściem jest usunięcie alergenu. Jeśli zastosowano kwas hialuronowy, zaleca się leczenie hialuronidazą. Inne wypełniacze mogą wymagać leczenia sterydami do czasu jego wchłonięcia, leczenia laserem lub chirurgicznego usunięcia z tkanek.
Obrzęk policzka
Obrzęk policzka jest powikłaniem, które często zgłaszano w przypadku wypełnień doliny łez. Wstrzyknięcie wypełniaczy może wywołać obrzęk poprzez wzmocnienie nieprzepuszczalnej bariery przegrody oczodołowej lub poprzez bezpośredni ucisk na naczynia limfatyczne przy zbyt dużych objętościach wstrzyknięć. Obrzęk policzka jest długotrwały i słabo reaguje na leczenie. Strategie terapeutyczne obejmują unoszenie głowy, zimne okłady, ręczną kompresję kilka razy dziennie, drenaż limfatyczny i metyloprednizolon. U chorych, u których użyto kwasu hialuronowego, należy zastosować leczenie hialuronidazą. Najlepszym podejściem jest zmniejszenie jego występowania poprzez dobór pacjenta i wypełniacza oraz ograniczenie objętości wypełniacza.
Neowaskularyzacja
Uraz spowodowany rozszerzaniem się tkanki lub nadmiernym formowaniem i masowaniem wypełniacza może sprzyjać pojawianiu się nowych naczyń włosowatych, tętniczek i żyłek. Widoczne naczynia mogą pojawić się kilka dni lub tygodni po zabiegu, ale powinny zniknąć w ciągu 3–12 miesięcy bez dalszego leczenia.
Przebarwienia
Przebarwienia nie są rzadkim powikłaniem w zabiegach wypełniania skóry, zwłaszcza u osób z typem skóry IV–VI wg Fitzpatricka. Pierwszym podejściem terapeutycznym powinno być zastosowanie środka wybielającego, takiego jak miejscowy hydrochinon i tretynoina.
Efekt Tyndalla
Zbyt płytkie podanie preparatów kwasu hialuronowego powoduje niebieskawy odcień na skórze określany jako „efekt Tyndalla”. Powierzchowny produkt bez ingerencji z użyciem hialuronidazy zwykle utrzymuje się przez bardzo długi czas, nawet lata.
Zakażenie
Przewlekłe zakażenia o opóźnionym początku rozwijają się 2 tygodnie po wstrzyknięciu. Są one trudne zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu i mogą powodować przewlekłą reakcję zapalną.
Ropień
Powstawanie ropnia jest rzadkim powikłaniem, zgłaszanym przy użyciu stałych wypełniaczach hydrożelowych, występującym w dowolnym czasie od 1 tygodnia do kilku lat po leczeniu. Ropień może utrzymywać się przez tygodniy, a okresowo nawracać. Terapia pierwszego rzutu to drenaż i antybiotyki.
Guzki
Guzki należy sklasyfikować jako zapalne lub niezapalne. Guzki o opóźnionym początku (od 4 tygodnia do 1 roku lub nawet dłużej) są zwykle zapalne (odpowiedź immunologiczna na materiał wypełniający) i/lub związane z infekcją (w tym biofilm). Odróżnienie stanu zapalnego spowodowanego biofilmem bakteryjnym od reakcji nadwrażliwości może być niezwykle trudne. Leczeniem w przypadku biofilmu jest usunięcie implantu. Należy pamiętać, że w ostrym zapaleniu tkanki łącznej (celulitis) nie zaleca się stosowania hialuronidazy, gdyż może to prowadzić do szerzenia się stanu zapalnego. Inne strategie leczenia biofilmu obejmują niskie dawki triamcynolonu zmieszane z 5-fluorouracylem (FU) (0,1 ml triamcynolonu 40 mg/ml i 0,9 ml 5-FU 50 mg/ml) wstrzykiwane regularnie (co tydzień × 2, raz na 2 tygodnie × 2, a następnie co miesiąc). Doniesienia naukowe wskazują na korzystne działanie osocza bogatopłytkowego w przypadku biofilmu (działanie przeciwdrobnoustrojowe, sprzyjanie degradacji kwasu hialuronowego w tkankach objętych procesem zapalnym). Jeśli chodzi o antybiotykoterapię zaleca się schemat empiryczny antybiotykoterapii: klarytromycyna 500 mg plus moksyfloksacyna 400 mg dwa razy dziennie przez 10 dni lub cyprofloksacyna 500-750 mg dwa razy dziennie przez 2-4 tygodnie lub minocyklina 100 mg raz dziennie przez 6 miesięcy.
Ziarniniaki
Ziarniniaki mogą tworzyć się, gdy układ odpornościowy organizmu reaguje na ciało obce, którego nie można rozłożyć zwykłymi mechanizmami. Chociaż mogą one wystąpić w przypadku wszystkich wstrzykiwanych wypełniaczy skórnych, częstość ich występowania jest bardzo rzadka i zwykle pojawia się po okresie utajonym, który może trwać kilka miesięcy do lat po wstrzyknięciu. Reakcje ziarniniakowe na wypełnieniu kwasu hialuronowego można leczyć hialuronidazą w dawce 150 U/ml. Ziarniniaki mogą reagować na steroidy doustne lub wstrzyknięte bezpośrednio w zmianę. Jeśli sterydy nie wystarczą, wielu pacjentów reaguje na dodanie 5-FU. W przypadku niepowodzeń innych terapii leczeniem z wyboru jest wycięcie chirurgiczne.
Martwica tkanek
Martwica tkanek może wystąpić w wyniku nieumyślnego wstrzyknięcia wypełniacza do naczyń zaopatrujących błonę śluzową lub skórę, co skutkuje niedrożnością naczyń, a także z powodu obrzęku miejscowego lub niedrożności sąsiednich naczyń w wyniku hydrofilowych właściwości produktu.
Spektakularne efekty liftingu i odmłodzenia, jakie dają nici PDO, sprawiły, że zabiegi tego typu zyskują coraz większą popularność wśród pacjentek gabinetów medycyny estetycznej. Dzięki dobrze …
Bywa, że pacjentki, które przychodzą do mnie z innych gabinetów są niezadowolone z efektu tego zabiegu. Wielu z nim wykonano go w niewłaściwy sposób. Dr …